Phát biểu tại Hội thảo với chủ đề: Phát triển lành mạnh tín dụng tiêu dùng, đẩy lùi “tín dụng đen” được tổ chức ngày 18/7, Phó Thống đốc NHNN Đoàn Thái Sơn đánh giá, tín dụng tiêu dùng luôn đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Thị trường giàu tiềm năng

Bên cạnh việc đáp ứng những nhu cầu chính đáng của người dân, tín dụng tiêu dùng còn kích cầu sức mua, hỗ trợ sản xuất, kinh doanh, qua đó tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Không những vậy, đẩy mạnh cho vay tiêu dùng còn được xem là một giải pháp quan trọng góp phần hạn chế việc tiếp cận vốn từ những kênh không chính thức, điển hình là “tín dụng đen”, giúp giảm thiểu các hệ lụy và góp phần đảm bảo an ninh trật tự xã hội.

Phó Thống đốc NHNN Đoàn Thái Sơn phát biểu tại hội thảo

Theo thống kê, quy mô của thị trường tín dụng tiêu dùng toàn cầu đã tăng trưởng mạnh, đạt khoảng 11.000 tỷ USD năm 2023 và tiếp tục duy trì xu hướng tăng, dự kiến đạt 15.000 tỷ USD trong 5 năm tới. Xu hướng tăng trưởng tín dụng tiêu dùng được ghi nhận ở cả các nền kinh tế phát triển như Mỹ, châu Âu… và các nền kinh tế mới nổi như Thái Lan, Malaysia…

Cùng chung xu hướng đó, hoạt động tín dụng tiêu dùng tại Việt Nam những năm qua đã có bước phát triển mạnh cả về quy mô dư nợ, số lượng TCTD tham gia và mức độ đa dạng về sản phẩm, dịch vụ. Đến nay, tổng dư nợ cho vay phục vụ đời sống, tiêu dùng tại Việt Nam đã đạt khoảng 2,8 triệu tỷ đồng, tương đương 20% tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế, trở thành một phần quan trọng trong cơ cấu tín dụng của hệ thống các TCTD. Tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay phục vụ đời sống, tiêu dùng bình quân giai đoạn từ 2010 đến nay luôn cao hơn tốc độ tăng dư nợ tín dụng chung của toàn nền kinh tế.

Phân tích cụ thể hơn, TS. Nguyễn Thị Hiền, Phó viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng cho biết, trong thời gian qua, ngành Ngân hàng đã đẩy mạnh triển khai nhiều giải pháp đổi mới, sáng tạo trong lĩnh vực tín dụng nói chung và tín dụng tiêu dùng nói riêng. Các TCTD cũng chủ động đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại, phát triển các dịch vụ tín dụng trên các kênh ngân hàng số, đơn giản hóa thủ tục, tạo thuận tiện cho khách hàng.

Bên cạnh đó, để phát triển hoạt động tín dụng tiêu dùng thì không thể không kể đến vai trò của thông tin tín dụng. Đây có thể coi là một trong những lực đẩy quan trọng cho sự phát triển của thị trường tín dụng tiêu dùng. Thời gian qua, Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) đã thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm thúc đẩy quy mô cơ sở dữ liệu thông tin tín dụng phát triển mạnh cả về chiều rộng và chiều sâu. Đặc biệt tháng 12/2023, NHNN đã ban hành Thông tư 15/2023/TT-NHNN về hoạt động thông tin tín dụng, tạo cơ sở pháp lý để tiếp tục mở rộng thêm hệ thống chỉ tiêu; phát triển dịch vụ thông tin tín dụng có chất lượng cao… Hiện mức độ bao phủ thông tin tín dụng đạt tỷ lệ khoảng 79,7% trên tổng dân số trưởng thành với 55,3 triệu hồ sơ khách hàng vay, đã hoàn thành so với mục tiêu đến năm 2025 đạt 55 triệu hồ sơ khách hàng vay.

Vẫn còn nhiều khó khăn bủa vây

Tuy nhiên, theo bà Mai Thị Trang, Phó vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ, mặc dù ngành Ngân hàng luôn chủ động thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng chính đáng của người dân, doanh nghiệp, song qua theo dõi, hoạt động cho vay tiêu dùng của các TCTD vẫn gặp nhiều khó khăn. Cụ thể, các nhu cầu vay vốn tiêu dùng cấp bách thường khó chứng minh mục đích sử dụng vốn và khả năng trả nợ. Đối tượng khách hàng của các công ty tài chính thường là người lao động có thu nhập thấp hoặc trung bình, không có tài sản thế chấp và chưa có lịch sử tín dụng, trong khi các khoản vay tiêu dùng của công ty tài chính thường không có tài sản bảo đảm nên rủi ro tín dụng và lãi suất cho vay cao hơn, tiềm ẩn rủi ro nợ xấu. Ngoài ra, một bộ phận người dân, đặc biệt là người dân tại các vùng sâu, vùng xa, chưa được tiếp cận đầy đủ về mặt thông tin do thói quen tiêu dùng, mục đích vay vốn không hợp pháp vẫn tìm đến các đối tượng cho vay nặng lãi, tín dụng đen núp bóng trá hình… phát sinh nhiều vụ việc tranh chấp, ảnh hưởng đến danh tiếng của các công ty tiêu dùng, các TCTD. Bên cạnh đó, còn là khó khăn trong việc thu hồi nợ do không liên lạc được với khách hàng, xác định nơi cư trú, nơi làm việc của khách hàng; xuất hiện tình trạng tội phạm mạng lợi dụng môi trường mạng xã hội, tổ chức nhiều hội nhóm kín, đăng tải các bài viết, video lôi kéo, hướng dẫn cách “bùng nợ”...

Đánh giá cao việc phát triển thị trường tài chính tiêu dùng để đẩy lùi tín dụng đen, bà Trần Thị Thanh Hà, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Trưởng ban Quan hệ Lao động, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho biết, trong thời gian qua, nhiều chương trình phối hợp giữa các công ty tài chính và Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam đã phát huy hiệu quả, giúp người lao động tiếp cận tín dụng dễ dàng hơn, tránh xa tín dụng đen. Trong thời gian tới, bà Hà đề xuất các công ty tài chính tiêu dùng cần tiếp tục nghiên cứu, đổi mới phương thức, cách thức truyền thông, thông tin, triển khai, tiếp cận người lao động để đoàn viên, người lao động có nhu cầu hiểu đúng, đầy đủ về các sản phẩm, dịch vụ, yên tâm tham gia thụ hưởng sản phẩm và dịch vụ; Tiếp tục nghiên cứu để đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ, đặc biệt là giảm mức lãi suất, dành thêm ưu đãi cho đoàn viên, người lao động trong quá trình sử dụng sản phẩm, dịch vụ tín dụng.

Các công ty tài chính cũng cần công khai cụ thể quy trình thu hồi nợ, đặc biệt là nợ xấu, để các cấp công đoàn cũng như khách hàng phân biệt, phòng ngừa rủi ro góp phần theo dõi và quản lý việc triển khai các thỏa thuận hợp tác đúng với các quy định pháp luật… không làm ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức công đoàn.

Phát biểu kết luận hội thảo, Phó Thống đốc Đoàn Thái Sơn cho biết, để thúc đẩy tín dụng tiêu dùng phát triển, ngành Ngân hàng sẽ khẩn trương triển khai các văn bản pháp lý đã được ban hành trong thời gian vừa qua, tiếp tục rà soát, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về hoạt động cho vay phục vụ nhu cầu đời sống, cho vay tiêu dùng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Bên cạnh đó, tăng cường công tác quản lý, thanh tra, giám sát hoạt động cho vay tiêu dùng, cho vay phục vụ đời sống của các TCTD, đảm bảo tuân thủ đúng quy định của pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp đối với người cho vay.

Phó Thống đốc cũng đề nghị, bản thân các TCTD cần rà soát, đổi mới phương thức cung cấp thông tin, cách thức tiếp cận khách hàng vay để người dân hiểu đúng, đầy đủ về các sản phẩm, dịch vụ. Các TCTD cần phối hợp chặt chẽ với các đơn vị của Bộ Công an trong việc kết nối khai thác dữ liệu thông tin từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đẩy mạnh các giải pháp ứng dụng dữ liệu này trong hoạt động tín dụng tiêu dùng.

Theo Thời báo Ngân hàng